Tornado Nedir? Nasıl Oluşur?

Tornado Nedir? Tornado Nasıl Oluşur? Türkiye'de Tornado Oluşur Mu?

Tornado, ülkemizde daha çok kasırga ya da hortum olarak adlandırılır.  Tornado ne demek? Tornadonun kelime anlamı ise 'dönmek'tir. Tornado İspanyolca kökenli bir kelimedir. Tornado nasıl oluşur sorusuna cevap kısacası şu şekilde verilebilir: havanın çok güçlü konveksiyonel yükselmesi (ısınan havanın yükselmesi) sonucunda doğan girdaptır. Tornadolarda sanki akan bir şelalenin ya da yakından geçen bir trenin çıkardığı gürültüye benzer bir ses duyulmaktadır. Tornadolar, çok sayıda can kaybına ve maddi zarara neden olan, en tehlikeli meteorolojik hadiselerden biridir. Dünyanın çeşitli yerlerinde görülebilmekle birlikte en sık ve en güçlü olarak Amerika Birleşik Devletleri'nde görülmektedir.

Tornadolar...

Tornado oluşumu için altta sıcak hava üstte soğuk hava kütlesi gereklidir. Bu durum havada kararsızlık oluşturmaktadır ki zaten kararsız hava ve fırtına tornado oluşumu için gerekli olan hususlardır. Son derece büyük bir hızla yükselmeye başlayan hava içinde girdaplar meydana gelir. Nemli hava soğuk havanın içine çekilir böylece şiddetli fırtınalar doğar. Rüzgarın şiddeti daha da artar ve yönü değişir. Bu yön değişikliği sebebiyle etrafındaki hava yatay olarak dönmeye başlar, kuvvetli bir akımla karşılaştığında da dönerek yükselmeye başlar. Yüklesen havada basınç ve sıcaklık düşer ve havadaki su buharı yoğunlaşır. Bu yoğunlaşan su buharı, orta kısımlarda beyaz-gri renkli huni şeklinde bir bulut görünümü almasına neden olur. Huni bulutun altında ki hava merkeze doğru çekilirken hızlı bir şekilde soğuyarak yoğunlaşır ve huni bulut, konveksiyon ile oluşmuş kümülonimbus bulutunun dibinden yere doğru uzanmaya başlar. İşte bu uzanma yere değdiği an ismi Tornado olarak adlandırılır.

Müthiş hızda dönen, spiraller çizerek hareket eden tornadonun içine toz, toprak ve yeryüzündeki bir takım maddeler karışır. Bu etmenlerin karışmasıyla koyu renkli siyah bir sütun haline bürünür. Siyah renkte gözükmesinin nedeni budur. Tornadolar uzun yıllardır edilen raporlara göre ortalama 10 dakikadan az sürmektedir.

Türkiye'de Tornado...

Çoğu insan ülkemizde tornado olur mu sorusunu merak etmektedir. Ülkemizde tornado oluşumu son yıllarda görülmemiştir. Türkiye'nin coğrafi yapısı sebebiyle tornado oluşumu birkaç istisna hariç gerçekleşmemekte diyebiliriz. Tornado oluşumunun önündeki engel coğrafi şartlardır, iklimsel açıdan ise tornado oluşumu için son derece uygundur. Yurdun kuzeyindeki soğuk hava ve nemli hava ile güneyden gelen sıcak ve kuru hava gerekli şartlarda karşılaşırsa sık sık hortum ve tornado oluşumları görülebilirdi. Ancak ülkemizin coğrafi yapısı sebebiyle ve özellikle dağların konumundan kaynaklı olarak büyük çoğunlukla sıcak-soğuk hava kütlelerinin sert biçimde çarpışması gerçekleşmemekte ve bu sebepten dolayı da tornado gibi şiddetli bir fırtına oluşmamaktadır.

İstisnai olarak, bazı yıllarda şiddetli fırtınalar görülmüştür. Örneğin; 2004 yılının Haziran ayında, Ankara Çubuk ilçesinde yer alan Sünlü köyünü vuran tornadoda 3 kişi ölmüş, 21 kişi yaralanmıştı. Burada çok sayıda hasar gerçekleşmişti, üç yüzden fazla evin çatısı uçmuştu. Bunun yanında 2017 yılının Temmuz ayında İstanbul'da benzeri bir hadise olan downburst hadisesi gerçekleşmiş, şiddetli dolu ve fırtına ile birlikte çok sayıda araç zarar görmüş, birçok evin çatısı uçmuştu.

Tornado kategorileri

Tornadolar hızlarına göre Fujita Ölçeği esas alınarak beş kategoride sıralanmışlardır. Fujita Ölçeği (F-Scale), ayrıca Fujita-Pearson ölçeği olarak bilinen bu ölçek tornado hadiselerinin kuvvetini tayin etmek için kullanılır.
F1: Rüzgar hızı saatte 100-160 km.
F2: Rüzgar hızı saatte 160-180 km.
F3: Rüzgar hızı saatte 180-200 km.
F4: Rüzgar hızı saatte 200-250 km.
F5: Rüzgar hızı saatte 250 km. ve üzeri

Tornadoların çoğu 'orta şiddet' kategorisi olarak bilinen F1 kategorisindedir. Bu kategorideki tornadolar saatte 100-160 kilometre hıza sahip olup araçları döndürebilir, küçük evleri yıkabilir, ağaçları kökünden sökebilir, apartmanların çatılarını uçurabilir ve çok sayıda maddi hasara neden olabilir. Örneğin, yukarıdaki resim f4 kategorisinde tornado etkisidir.